Στις εσχατιές της Μεσευρώπης

Τσερνιβτσί: η Πλατεία Θεάτρου

Τον νέο Ουκρανό πρωθυπουργό τον έχετε ήδη δει οι περισσότεροι σε εκείνη τη φωτογραφία όπου φαίνεται να χαιρετά ναζιστικά. Οι περισσότεροι, επίσης, δεν γνωρίζετε τον τονισμό του ονόματός του, απολύτως δικαιολογημένα μια και στα ΜΜΕ εμφανίζονται όλοι οι πιθανοί εκτός από τον σωστό. Τυπική περίπτωση πολιτικού νέας κοπής στις χώρες του τέως ανατολικού μπλοκ, ο Αρσένιι Πετρόβιτς Γιατσενιούκ έχει να επιδείξει πολιτική σταδιοδρομία η οποία χαρακτηρίζεται μάλλον από οπορτουνισμό και ιδέες επιφανειακά «φιλοδυτικές», ταλαντευόμενες μεταξύ φιλελεύθερου και φιλολαϊκού (π.χ. «θέλουμε την Ευρώπη γιατί συνεπάγεται υψηλότερο επίπεδο παροχών στους τομείς της παιδείας και της υγείας») και σε αρκετές περιπτώσεις προδήλως αντιβαίνουσες στις δυτικές αντιλήψεις (άρνηση αναγνώρισης μειονοτικών γλωσσών, κατηγορηματική αντίθεση στην αναγνώριση του γάμου μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου). Ίσως τα σημαντικότερα στοιχεία να είναι ότι αποτελεί σαφώς εκπρόσωπο του ουκρανικού εθνικισμού και, ταυτόχρονα, τον εκλεκτό των ΗΠΑ στο πλαίσιο της ουκρανικής κρίσης.

 

Αρσένιι Γιατσενιούκ

Το πιο ενδιαφέρον, όμως, για μένα είναι η γενέτειρα του Γιατσενιούκ, το Τσερνιβτσί (Чернівці́) της Δυτικής Ουκρανίας [ρωσ.: Τσερνοβτσί (Черновцы και παλαιότερα Τσερνοβίτσι/ Чернови́цы), γερμανικά και γίντις: Τσέρνοβιτς (Czernowitz/ טשערנאָװיץ), ρουμανικά: Τσερνιάουτσι (Cernăuți), πολωνικά: Τσερνιόβτσε (Czerniowce)]. Ευρισκόμενο στην ιστορική περιοχή της Μπουκοβίνας, το Τσερνιβτσί ανήκε μέχρι το 1918 στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία. Μετά τη διάλυση του κράτους των Αψβούργων πέρασε στο Βασίλειο της Ρουμανίας. Το 1940 την κατέλαβε η ΕΣΣΔ αποδίδοντάς την στη ΣΣΔ της Ουκρανίας. Με τη γερμανική εισβολή η πόλη επιστράφηκε στους Ρουμάνους συμμάχους του Γ΄ Ράιχ. Το 1944 ο Κόκκινος Στρατός ανακατέλαβε την πόλη, η οποία έκτοτε αποτελεί έδαφος της Ουκρανίας.

το κτιριακό συγκρότημα του Πανεπιστημίου της πόλης

Είναι ενδιαφέρον ότι το 1930 η πληθυσμιακά κυρίαρχη στην πόλη εθνοτική ομάδα ήταν οι Εβραίοι (26,8 %), ακολουθούμενοι από τους Ρουμάνους (23,2 %), τους Γερμανούς (20,8 %) και τους Ουκρανούς (18,6 %). Στην πόλη ζούσαν επίσης αρκετοί Πολωνοί και σαφώς μικρότερος αριθμός Ρώσων και Ούγγρων. Από τότε η εθνοτική σύνθεση έχει αλλάξει: άλλωστε κατά τη διάρκεια του Β΄ ΠΠ τα 2/3 του εβραϊκού πληθυσμού της εξοντώθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Σήμερα η συντριπτική πλειονότητα των 260.000 κατοίκων της πόλης είναι Ουκρανοί (189.000).

Βέβαια, το πιο διάσημο πρόσωπο που έχει γεννηθεί στο Τσερνιβτσί δεν είναι ο Γιατσενιούκ.

Αλλά αυτή εδώ η κυρία:

Μίλα Κούνις: φωτό του χρήστη του flickr Gage Skidmore

Εάν, όμως, έπρεπε να μνημονεύσουμε το σημαντικότερο τέκνο του Τσερνιβτσί, αυτό δεν είναι άλλο από τον μεγάλο Πάουλ Τσέλαν.

Πάουλ Τσέλαν: φωτογραφία διαβατηρίου, 1938.

[Facebook, 3 Μαρτίου 2014]

«Где-где? — В Караганде!»

[«–Πού; Πού; – Στην Καραγκαντά!», με το πραγματικό νόημα να είναι: «Πού είναι; – Στου διαόλου τη μάνα είναι!«. Π.χ. «– Γυναίκα, εκείνο το μπουκάλι βότκα που μας είχε κάνει δώρο ο θείος Σεριόζα, μήπως ξέρεις πού είναι; – Στην Καραγκαντά!… Πού να ξέρω, αγάπη μου, εσύ θα το έβαλες κάπου και δεν θυμάσαι. (= στα σκουπίδια το πέταξα, μπεκρούλιακα, για να μάθεις!)» ή «– Την πήρες τελικά τη μετάθεση, Αλιόσα; – Άστα να πάνε, μη ρωτάς καλύτερα. – Δηλαδή πού; – Στην Καραγκαντά (= εγώ Μόσχα είχα ζητήσει και με στέλνουν στο Περμ)»]

Στα χρόνια της ΕΣΣΔ το τοπωνύμιο Καραγκαντά (Καραγαντί στα καζάκικα) ήταν συνώνυμο του μέρους που βρίσκεται στην μέση του πουθενά, της δυσμενούς μετάθεσης, του τόπου όπου κανείς δεν θα ήθελε να βρεθεί. Για αυτόν τον λόγο κι η παροιμιώδης φράση «Где-где? — В Караганде!». Χαμένη κάπου στις αχανείς στέπες του Καζακστάν, η πόλη άρχισε να χτίζεται μόλις το 1934 με σκοπό να στεγάσει το εργατικό δυναμικό για την εκμετάλλευση των πλούσιων κοιτασμάτων άνθρακα της περιοχής. Φυσικά, η τοποθεσία ήταν ιδανική και για την εκτόπιση «ύποπτων» κι «ανεπιθύμητων» ατόμων ή μειονοτήτων. Ο Στάλιν έστειλε στην μαγευτική Καραγκαντά πολλούς Γερμανούς του Βόλγα και κάμποσους Τσετσένους. Εξάλλου, πριν καν αρχίσει να χτίζεται η πόλη, είχε ήδη τεθεί σε λειτουργία το διαβόητο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Καραγκαντά (Карагандинский исправительно-трудовой лагерь και, χαϊδευτικά, Карлаг) το οποίο «φιλοξένησε» συνολικά 800 χιλιάδες αντιφρονούντες ή απλώς άτυχους.

Η Καραγκαντά είναι πια, με μισό εκατομμύριο κατοίκους, η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη του Καζακστάν (κάποτε ήταν η δεύτερη). Οι Γερμανοί έχουν φύγει σχεδόν όλοι (πολλοί πήγαν στη Γερμανία). Είναι, όμως, πλέον κοντά στην πρωτεύουσα της χώρας (η απόσταση από την Αστάνα είναι μικρότερη από 200 χλμ). Και φυσικά έχει την πρωταθλήτρια Καζακστάν στο ποδόσφαιρο, τη Σαχτιόρ… την οποία αντιμετώπισε απόψε ο ΠΑΟΚ στην άδεια Τούμπα και την νίκησε 2-1 με αρκετή δυσκολία.

[Facebook, 19 Σεπτεμβρίου 2013]