Περί του δανεισμού μουσειακών εκθεμάτων

Ο Έφηβος της Μοτύης

Έχουμε επανειλημμένα επικρίνει την ανεύθυνη πολιτική του ΥπΠο που συνίσταται στον συνεχή δανεισμό μουσειακών εκθεμάτων πρώτης γραμμής, χωρίς να τηρείται ούτε κατ’ όνομα η προϋπόθεση της αμοιβαιότητας και με ανόητα επαχθείς όρους δανεισμού (π.χ. το Ελληνικό Δημόσιο επιβαρύνεται συνήθως με τα μεταφορικά έξοδα και τα έξοδα ασφάλισης). Έχει επίσης επισημανθεί η αδήριτη ανάγκη τα ελληνικά μουσεία να ακολουθήσουν επιθετική πολιτική προκειμένου να προσελκύσουν τον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ημεδαπών κι αλλοδαπών επισκεπτών. Αυτό προϋποθέτει την απρόσκοπτη λειτουργία των μουσείων μας (κι όχι το σπουδαιότερο από αυτά να έχει μόλις το 1/3 των αιθουσών του ανοιχτό στο κοινό) και την πάση θυσία αποτροπή του ενδεχομένου αποψίλωσης, ιδίως όσον αφορά τα εμβληματικά εκθέματά τους (για ποιο λόγο να έρθει κάποιος στη χώρα μας για μουσειακό τουρισμό, όταν οι αρχαιότητές της θα βρίσκονται μεταξύ Κλήβελαντ και Νέας Υόρκης;).

Αντονέλλο της Μεσσήνης «ο Ευαγγελισμός»

Κάποιοι γείτονες αποδεικνύονται πολύ λιγότερο ψοφοδεείς από τους δικούς μας υπεύθυνους. Η Περιφέρεια Σικελίας αποφάσισε να σταματήσει τον δανεισμό στην αλλοδαπή των σημαντικότερων έργων τέχνης που εκτίθενται σε σικελικά μουσεία. Η απόφαση ελήφθη διότι «ο δανεισμός σε μουσεία της αλλοδαπής ουδόλως αποδείχθηκε επωφελής για τη Σικελία«, ενώ «δεν τηρήθηκε ο όρος της αμοιβαιότητας από τα δανειζόμενα μουσειακά ιδρύματα, τα οποία συνήθως προσφέρουν σε αντάλλαγμα έργα κατώτερης πολιτιστικής αξίας και φήμης«. Επισημαίνεται ότι η διατήρηση των εκθεμάτων θα προσελκύσει περισσότερους τουρίστες, βοηθώντας τα σικελικά μουσεία να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση, ενώ για όσα εκθέματα επιτραπεί ο δανεισμός τους μελλοντικά, προβλέπεται ότι τα ασφάλιστρα και τα μεταφορικά θα βαρύνουν αποκλειστικώς τον δανειζόμενο.

Μεταξύ των έργων τέχνης που περιλαμβάνονται στον κατάλογο αυτών των οποίων απαγορεύεται εφεξής ο δανεισμός καταλέγονται αριστουργήματα όπως ο Έφηβος της Μοτύης (πιθανώς λάφυρο των Καρχηδονίων όταν κατέστρεψαν τον Σελινούντα), το αρχαιοελληνικό άγαλμα θεάς από τη Μοργαντίνη, ο «Ευαγγελισμός της Παρθένου» του Αντονέλλο της Μεσσήνης ή η «Προσκύνηση των Ποιμένων» του Καραβάτζο.

[Facebook, 27 Νοεμβρίου 2013]

Ο μέγας Ιησουίτης

Αιχμή του δόρατος της καθολικής αντιμεταρρύθμισης, αντικείμενο φθόνου, συκοφαντιών και μίσους από τους όχι και λίγους αντιπάλους της, η Εταιρία του Ιησού υπήρξε, εκτός των άλλων, κι ένας από τους βασικούς μηχανισμούς προώθησης της γνώσης και δη της επιστημονικής.

Κανείς δεν ενσαρκώνει καλύτερα αυτήν την πτυχή της ιησουιτικής νοοτροπίας από τον Αθανάσιο Κίρχερ (Γκάιζα Θουριγγίας, περιοχή της Φούλντα, 2 Μαΐου 1601 – Ρώμη, 27 Νοεμβρίου 1680). Ο πατέρας του, ο Ιωάννης Κίρχερ από τη Μαγεντία, σπούδασε φιλοσοφία και θεολογία, αλλά αντί για ιερωμένος έγινε τελικά σύμβουλος του Βαλτάσαρ, ηγουμένου και ηγεμόνα της Φούλντα. Η ανατροπή του Βαλτάσαρ είχε ως αποτέλεσμα την κοινωνική και οικονομική καταστροφή του Ιωάννη Κίρχερ. Παρά τις δυσκολίες, όμως, αυτός συνέχισε να καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για τη μόρφωση των παιδιών του. Ο Αθανάσιος ήταν ο νεότερος από έξι γιους.

Άρχισε τις σπουδές του στο Ιησουιτικό Κολλέγιο της Φούλντα, μελετώντας αρχαία ελληνικά και εβραϊκά. Το 1618 εισήλθε στην Εταιρία του Ιησού και συνέχισε τις σπουδές του σε διάφορες πόλεις της Γερμανίας (Πάντερμπορν, Μύνστερ, Κολωνία, Μαγεντία – όπου και χειροτονείται ιερέας το 1628 – και Βύρτσμπουργκ, όπου και θα αρχίσει να διδάσκει γύρω στα 1630). Προσπαθώντας να ξεφύγει από τον όλεθρο του Τριακονταετούς Πολέμου, καταλήγει στη Ρώμη (1635), διδάσκοντας στο Ρωμαϊκό Κολλέγιο των Ιησουιτών φυσική, μαθηματικά και ανατολικές γλώσσες. Θα παραμείνει στο ίδρυμα αυτό μέχρι το τέλος της ζωής του. Το 1646 απαλλάσσεται από τα διδακτικά καθήκοντά του για να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στο ερευνητικό και συγγραφικό έργο του.

Πραγματικός homo universalis ασχολήθηκε με τα μαθηματικά, τη χημεία, τη φυσική, την αστρονομία, την ηφαιστιολογία, την ιατρική, την ακουστική, τη μουσικολογία (εξαιρετικές μελέτες για τις ταραντέλλες του ιταλικού νότου), τη γεωγραφία και τη χαρτογραφία, τις ανατολικές γλώσσες, τις καβαλιστικές μελέτες και τον αποκρυφισμό (και μη γελάτε για τα τελευταία, κάθε λόγιος της Αναγέννησης και των πρώιμων Νεότερων Χρόνων είχε τέτοια ενδιαφέροντα, ρίξτε μια ματιά και στο πάθος του Καρτέσιου για τους Ροδόσταυρους).

Οι θεωρητικές και εμπειρικές μελέτες του οδήγησαν, σε αρκετές περιπτώσεις, σε αξιοθαύμαστα αποτελέσματα (π.χ. η κατασκευή μικροσκοπίων και μεγαφώνων, η κατανόηση του φαινομένου των θαλάσσιων ρευμάτων, η παρατήρηση ότι η πανώλη πρέπει να οφείλεται σε μικροοργανισμούς). Ακόμη κι οι παταγώδεις αποτυχίες του ήταν συναρπαστικές, όπως οι προσπάθειές του να αποκρυπτογραφήσει τα ιερογλυφικά καταλήγοντας σε εντυπωσιακά, αλλά, δυστυχώς, εντελώς πεπλανημένα συμπεράσματα.

[Facebook, 26 Νοεμβρίου 2013]

Το Πολυτεχνείο και η σημασία του

Ποια μπορεί να είναι σήμερα η σημασία του Πολυτεχνείου, σαράντα ακριβώς χρόνια μετά τη φοιτητική εξέγερση που υπήρξε το κατεξοχήν σύμβολο της αντίστασης μέρους του ελληνικού λαού στην επαίσχυντη δικτατορία των συνταγματαρχών; Δεν έχει ξεθωριάσει η αξία του κάτω από το βάρος του χρόνου, τις σφοδρές επικρίσεις των οποίων αποτελεί αντικείμενο η ίδια η έννοια της Μεταπολίτευσης, την αμφιλεγόμενη δράση ορισμένων από τους πρωταγωνιστές του; Κι όμως, το Πολυτεχνείο εξακολουθεί να είναι επίκαιρο, ίσως μάλιστα περισσότερο από ποτέ.

Πρώτον, το Πολυτεχνείο είναι πάντα σημαντικό επειδή η ιδεολογία στην οποία αντιστάθηκαν σθεναρά οι φοιτητές όχι μόνο δεν έχει εκλείψει, αλλά βρίσκεται σε φάση επικίνδυνης αναζωπύρωσης. Αφενός, επειδή σήμερα ένα αμιγώς νεοναζιστικό κόμμα βρίσκεται εντός του Κοινοβουλίου μας και παρά τα όσα έχουν συμβεί, τις δολοφονίες, τις ποινικές διώξεις, τις αποφάσεις περί άρσεως βουλευτικής ασυλίας, φαίνεται ότι χαίρει της υποστήριξης ενός διόλου ευκαταφρόνητου τμήματος της ελληνικής κοινωνίας κι εμφανίζει ποσοστά ως προς την πρόθεση ψήφου που αγγίζουν, αν δεν υπερβαίνουν, το 10 %. Αφετέρου επειδή η ιδεολογία της ακροδεξιάς και του αυταρχισμού κερδίζουν διαρκώς έδαφος μεταξύ των παραδοσιακών πολιτικών χώρων. Η ελληνική πολιτική ζωή κινείται σταθερά προς το συντηρητικότερο και αυταρχικό, προσεγγίζοντας τις θέσεις της παραδοσιακής ακροδεξιάς. Μέσω διαφόρων επικοινωνιακών στρατηγημάτων, η Αριστερά στηλιτεύεται συλλήβδην ως δήθεν «άκρο» (ενώ ουδείς διανοήθηκε, για παράδειγμα, να χαρακτηρίσει ως ακραίο το σύνολο της δεξιάς παράταξης), την ώρα που πρακτικές αμφίβολης συνταγματικότητας και δημοκρατικότητας εφαρμόζονται όλο και συχνότερα και απολαύουν της επιδοκιμασίας αρκετών.

Δεύτερον, το Πολυτεχνείο είναι σημαντικό διότι από άποψη συμβολισμού αποτελεί το ιδρυτικό γεγονός της νεότερης ελληνικής δημοκρατίας. Της καλύτερης που είχαμε ποτέ. Γιατί δεν πρέπει να λησμονούμε ότι πριν τη Μεταπολίτευση σχεδόν για το μισό του ελληνικού λαού δεν ήταν δυνατή η πλήρης ένταξη στην κοινωνία κι ότι πολιτικοί που (κατά τα λοιπά, δικαίως) έφεραν τον τίτλο του διανοούμενου μιλούσαν χωρίς ενδοιασμούς για τους «νέους Παρθενώνες» του ελληνισμού, υπονοώντας τους τόπους εξορίας και μαρτυρίου συμπατριωτών τους.

Το Πολυτεχνείο, επομένως, εξακολουθεί να είναι επίκαιρο και σημαντικό ακριβώς γιατί σήμερα έχει τεθεί σε εφαρμογή ένα οργανωμένο σχέδιο απαξίωσης της Μεταπολίτευσης. Με όλα τα ελαττώματα και τις αδυναμίες της, όμως, η Μεταπολίτευση είναι συνώνυμη της δημοκρατίας. Είναι παράλογο να της καταλογίζονται όλες οι παθογένειες που κατατρύχουν την ελληνική πολιτική και κοινωνία, ενώ πρόκειται για εγγενή χαρακτηριστικά γνωρίσματα του νεότερου ελληνικού κράτους που υφίστανται από την ίδρυσή του. Η Μεταπολίτευση δεν έφερε ούτε το πελατειακό κράτος ούτε την προώθηση των «ημετέρων», ούτε το δυσλειτουργικό Δημόσιο ή τον παρασιτικό, κρατικοδίαιτο, ιδιωτικό τομέα. Όλα αυτά προϋπήρχαν.

Μόνο που η επιχειρούμενη απαξίωση της Μεταπολίτευσης δεν είναι αθώα, δεν αποτελεί απλώς πεπλανημένη εκτίμηση. Στοχεύει τελικά στην απαξίωση της δημοκρατίας. Εμμέσως αθωώνει το δικτατορικό καθεστώς, τον αυταρχισμό και τις ανελεύθερες πρακτικές του. Επιτρέπει σε κάποιους να ευαγγελίζονται δημοσίως την περιστολή των ατομικών ελευθεριών ή ανερυθρίαστα να παρομοιάζουν χουντικούς δολοφόνους με ήρωες του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Επιχειρεί να μας υποχρεώσει να λησμονήσουμε τα ουσιώδη στοιχεία του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Για αυτούς και για πολλούς άλλους λόγους πρέπει να τιμούμε την αντίσταση των φοιτητών, το Νοέμβρη του 1973. Μολονότι, τυπικώς «συνιστούσε παράνομη βία».  

[Γράφτηκε για ToPortal όπου και δημοσιεύθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2013]

Χρονικόν του Μορέως

άποψη του Μυστρά από τον Ενετό Φραγκισκανό Βικέντιο Κορονέλλι (1686)

«Κοι όσον εκατέστησεν ο πρίγκιπας Γυλιάμος
το κάστρον της Μονοβασίας και τα των περιχώρων,
ώρισεν κι απηλόγιασαν όλα του τα φουσσάτα,
ωσαύτως και τα κάτεργα που ήσαν της Βενετίας,
και μετά ταύτα εστράφηκεν στην Λακοδαιμονίαν…
Κι όσον εγύρεψεν καλά τα μέρη εκείνα όλα,
ηύρεν βουνί παράξενον, απόκομμα εις όρος,
απάνω της Λακοδαιμονίας κανένα μίλιν πλέον.
Διότι του άρεσεν πολλά να ποιήση δυναμάριν,
ώρισε απέξω στο βουνί κ’ εχτίσαν ένα κάστρον,
και Μυζηθράν τ’ ωνόμασεν, διατί το εκράζαν ούτως·
λαμπρόν κάστρον το έποικεν και μέγα δυναμάριν.
Λοιπόν, διατί τον είπασιν οι άνθρωποι του τόπου,
ότι ο ζυγός των Μελιγών ένι γαρ δρόγγος μέγας
κ’ έχει κλεισούρες δυνατές και χώρες γαρ μεγάλες,
ανθρώπους αλαζονικούς κι ου σέβονται αφέντην·»

(Το Χρονικόν του Μορέως, στίχοι 2966-2970 και 2985-2995)

Ανέκαθεν με γοήτευε η ζωντάνια κι η φρεσκάδα της γλώσσας του «Χρονικού». Κανονικά θα έπρεπε να διδάσκεται αναλυτικά στα σχολεία μας, μόνο που το φιλικό προς τους Φράγκους πνεύμα του συγγραφέα (που μπορεί να ήταν και Φράγκος, εξελληνισμένος βεβαίως, ή κανένας γασμούλος) το καθιστά, για ορισμένους, ασύμβατο με την επίσημη εθνική αφήγηση. Κρίμα!

[ο «Γυλιάμης» του αποσπάσματος είναι ο ηγεμόνας της Πελοποννήσου Γουλιέλμος Β΄ Βιλλαρδουίνος. Οι «Μελιγοί» (Μελιγγοί ή Μηλιγγοί) είναι οι ανυπότακτοι Σλάβοι που κατοικούσαν στις πλαγιές του Ταϋγέτου. Με το κάστρο του Μυστρά ο Γουλιέλμος είχε ως σκοπό να ελέγξει τις επιδρομές τους και, τελικά, να τους υποτάξει]

[Facebook, 13 Νοεμβρίου 2013]

Σοβιετική δημοκρατία του Λουξεμβούργου;

Tις τελευταίες ημέρες, καθώς το ελληνόφωνο διαδικτυακό «χωριό» είχε χωριστεί σε αντίπαλα στρατόπεδα εξαιτίας της λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές, άρχισε να αναπαράγεται σχεδόν μαζικά ένα κείμενο που υποτίθεται ότι μας πληροφορεί για τις ώρες λειτουργίας των καταστημάτων στις χώρες της ΕΕ. Πηγή του κειμένου φαίνεται να είναι άρθρο που δημοσιεύθηκε σε εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας τον Ιανουάριο του 2009. Από περιέργεια, θέλησα να δω τι ανέφερε για τη χώρα στην οποία διαμένω εδώ και χρόνια και διαπίστωσα ότι αναγράφονταν τα εξής: «Λουξεμβούργο: Δευτέρα-Σάββατο: 06.00-20.00 και Κυριακή 06.00-13.00». Ακόμη και χωρίς προσωπική γνώση της κατάστασης, κάποιος θα παραξενευόταν με την ιδέα εμπορικών καταστημάτων που είναι ανοιχτά από τις 6 το πρωί. Λαμβάνοντας υπόψη και τα διδάγματα της πείρας ήταν σαφές ότι τα παρατιθέμενα στοιχεία δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα.

Η εφημερίδα επισήμαινε ότι τα στοιχεία προέρχονταν από την EuroCommerce, μια ευρωπαϊκή ένωση επιχειρήσεων χονδρικού και λιανικού εμπορίου. Πράγματι, στον ιστότοπο της επαγγελματικής ένωσης αυτής υπάρχει σχετικό αρχείο με τα επίμαχα στοιχεία. Μόνο που συνοδεύεται από δήλωση αποποίησης ευθύνης και υπόμνηση ότι τα όποια στοιχεία παρατίθενται απλώς για ενημέρωση.

***

Ποια είναι η αλήθεια; Στο Λουξεμβούργο, το ζήτημα του ωραρίου λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων ρυθμίζεται με απόφαση της οικείας δημοτικής αρχής. Η απόφαση εκδίδεται κατόπιν διαβουλεύσεως με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (τοπικό εμπορικό επιμελητήριο, σύλλογοι εμποροϋπαλλήλων, ενώσεις καταναλωτών). Όσον αφορά την Πόλη του Λουξεμβούργου, τα εμπορικά λειτουργούν τη Δευτέρα μόνο το απόγευμα (14.00-18.00), ενώ από την Τρίτη έως και το Σάββατο από τις 9 το πρωί έως τις 6 το απόγευμα. Τα μεγάλα σουπερμάρκετ που βρίσκονται σε εμπορικά κέντρα έχουν τη δυνατότητα να είναι ανοιχτά με ωράριο 8.00-20.00. Όσον αφορά τη λειτουργία τις Κυριακές, κάποια σουπερμάρκετ είναι ανοιχτά από τις 8 το πρωί μέχρι τις 12 το μεσημέρι. Ειδικά τα εμπορικά καταστήματα, βάσει σχετικά πρόσφατης απόφασης (Νοέμβριος 2012), έχουν πλέον τη δυνατότητα, εφόσον το επιθυμούν, να είναι ανοιχτά από τις 14.00 έως τις 18.00 την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα, από τον Απρίλιο μέχρι και τον Οκτώβριο (επτά ημέρες συνολικά). Στις ημέρες αυτές πρέπει να προστεθούν και οι οκτώ ετησίως ημερομηνίες κατά τις οποίες τα καταστήματα ανοίγουν εκ παραδόσεως την Κυριακή. Και αυτές οι ημερομηνίες είναι σαφώς καθορισμένες με τρόπο δεσμευτικό για όλες τις επιχειρήσεις: πρόκειται για την πρώτη Κυριακή καθεμιάς από τις δύο περιόδους εκπτώσεων, τις τέσσερις Κυριακές που προηγούνται των Χριστουγέννων, την τρίτη Κυριακή του Μαρτίου (για τις «ανοιξιάτικες αγορές») και την τρίτη Κυριακή του Οκτωβρίου, όταν, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, αγοράζεται το καινούριο παλτό για τον χειμώνα.

Ποια συμπεράσματα προκύπτουν από το παράδειγμα του Λουξεμβούργου, το οποίο, ανεξαρτήτως του μικρού μεγέθους της χώρας, είναι όλως ενδεικτικό των όσων ισχύουν στα κράτη της Δυτικής Ευρώπης; Πράγματι παρατηρείται τάση διεύρυνσης του ωραρίου λειτουργίας, η οποία όμως δεν επιφέρει άναρχες ή ριζικές μεταβολές. Πράγματι αναγνωρίζεται ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβάλει στην αύξηση του κύκλου εργασιών, αλλά όχι με τρόπο εντυπωσιακό. Σε καμία περίπτωση το μέτρο δεν παρουσιάζεται ως κεφαλαιώδους σημασίας για την οικονομία και την κοινωνία γενικότερα. Και, βέβαια, όλα αυτά συνοδεύονται από τη δέσμευση ότι θα τηρηθεί ευλαβικά η ισχύουσα εργατική νομοθεσία, ιδίως όσον αφορά τα προβλεπόμενα για τα σχετικά δικαιώματα των εργαζομένων.

Σε πιο θεσμικό επίπεδο, επισημαίνεται ότι το ζήτημα το ωραρίου λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων δεν καταλείπεται βεβαίως στην αυτορρύθμιση, όπως διατείνονται κάποιες φωνές στη χώρα μας, αλλά εξακολουθεί να ρυθμίζεται σχολαστικά από δημόσια αρχή. Σχολαστικά, όμως, δεν σημαίνει και αυθαίρετα. Το παράδειγμα του Μεγάλου Δουκάτου μας υπενθυμίζει μια σειρά από χρήσιμες έννοιες που φαίνεται πως έχουν λησμονηθεί στην καθ’ ημάς Ανατολή: αποκέντρωση, εκχώρηση αρμοδιοτήτων στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, διαβούλευση με όλους τους ενδιαφερομένους.

Στην πραγματικότητα, η περί αυτορρύθμισης εμμονή ενέχει μια πλάνη που δεν είναι αμελητέας σημασίας. Κάθε ζήτημα που αφορά το κοινωνικό σύνολο (και η λειτουργία καταστημάτων που απευθύνονται στο κοινό είναι ένα από αυτά) δεν μπορεί να επιλύεται με τρόπο άναρχο, ως άτακτη παράθεση ατομικών συμφερόντων. Η λύση πρέπει να είναι η συνισταμένη όλων αυτών, καθοριζομένη κατά τον πλέον ωφέλιμο για το σύνολο τρόπο. Εν προκειμένω, υπάρχουν τέσσερις εμπλεκόμενοι παράγοντες: επιχειρήσεις, εργαζόμενοι, καταναλωτές και Δημόσιο. Το τελευταίο είναι αυτό που νομιμοποιείται, ως εκφραστής του κοινωνικού συνόλου, να εντοπίσει το σημείο ισορροπίας και να επιλύσει τις όποιες συγκρούσεις συμφερόντων.

Αυτονόητα όλα αυτά, αλλά όχι στη χώρα μας, όπου το άνοιγμα των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές παρουσιάζεται ως σπουδαίο αναπτυξιακό μέτρο, μείζων μεταρρύθμιση ή ως κίνηση υψηλού συμβολισμού με παραπομπή… στις ατομικές ελευθερίες. Θα ήταν σκληρό να υπενθυμίσει κάποιος το γνωστό «όπου φτωχός κι η μοίρα του». Εάν, πάντως, η πενία δεν νοηθεί με σημασία αποκλειστικά οικονομική, ίσως η διαπίστωση να είναι κι ακριβής.

***

Ένα ηλιόλουστο μεσημέρι του Οκτώβρη, βρέθηκα σ’ ένα εστιατόριο της πόλης. Παρά τον θαυμάσιο καιρό, το κατάστημα δεν είχε στρώσει τα τραπέζια στον εξωτερικό του χώρο. Ρώτησα τον σερβιτόρο κι εκείνος μου απάντησε τα εξής: «Κι εμείς θα το θέλαμε, αλλά η άδεια που μας έχει χορηγήσει ο δήμος μάς επιτρέπει να τα στρώνουμε μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου μόνον». Αναρωτήθηκα αν τελικά ζω στην τελευταία σοβιετική δημοκρατία της Ευρώπης. Ήμουν τόσο ταραγμένος που βγαίνοντας νόμιζα ότι στο δρόμο κυκλοφορούσαν μόνο Λάντα και Τράμπαντ. Έπειτα, θυμήθηκα ότι τα ίδια περίπου ισχύουν και σε όλες τις γειτονικές χώρες. Και, παρατηρώντας προσεκτικότερα, διαπίστωσα ότι τα αυτοκίνητα έφεραν συχνά μερικά από τα εταιρικά εμβλήματα που συμβολίζουν την (επαπειλούμενη) ευημερία του Δυτικού Κόσμου!

Τα πράγματα είναι πιο απλά, όταν συνειδητοποιήσουμε ότι οι ατομικές επιθυμίες και συμφέροντα δεν συμπίπτουν πάντα με αυτά της κοινωνίας συνολικά κι ότι δεν είναι θεμιτό τα πρώτα να επιβάλλονται στα δεύτερα.

[Γράφτηκε για τα Ενθέματα και δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 10ης Νοεμβρίου 2013]

Ρουνικά

Στο εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο του «Η «στρατηγική της έντασης» και τα «άκρα»», που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών (φύλλο της 6ης Νοεμβρίου), ο Δ. Ψαρράς κάνει λόγο για το σύμβολο που σχημάτισαν με κεριά τα μέλη της ΧΑ στον τόπο της δολοφονίας των συντρόφων τους. Πρόκειται όντως για ρουνικό σύμβολο, αλλά βέβαια ούτε το ρουνικό αλφάβητο ήταν κελτικό ούτε το συγκεκριμένο σύμβολο ήταν απλώς αυτό «που έφεραν μονάδες των SA, δηλαδή των χιτλερικών Ταγμάτων Εφόδου», όπως εκ παραδρομής αναγράφεται στο δημοσίευμα.

Το ρουνικό αλφάβητο είναι πρωτογερμανικό και χρησιμοποιήθηκε επί μακρόν από τους Αγγλοσάξονες και, κυρίως, τους Σκανδιναβούς. Το επίμαχο σύμβολο είναι το αποκαλούμενο Algiz ή Elhaz, το οποίο στο πρωτογερμανικό αλφάβητο είχε τη φωνητική αξία του «ζ», ενώ στο αγγλοσαξονικό ρουνικό αλφάβητο αυτήν του «ξ». Στο νεότερο σκανδιναβικό αλφάβητο, το σχήμα του ρούνου αντιστράφηκε, ενώ ως προς τη φωνητική του αξία υπέστη ρωτακισμό (με τη μορφή αυτή, ο ρούνος ονομάζεται Υρ).

Όλα αυτά δεν θα μας απασχολούσαν σήμερα με τον συγκεκριμένο τρόπο δίχως την παρέμβαση της διαστροφής των Νεότερων Χρόνων, και συγκεκριμένα του γερμανικού αποκρυφισμού του 19ου και 20ού αιώνα. Στη σκηνή εμφανίζεται η ιδιόμορφη, για να μην πω γραφική, φυσιογνωμία του Βιεννέζου Γκουίντο Φον Λιστ ο οποίος, με το σύγγραμμά του «Das Geheimnis der Runen» (1906) εμφάνισε ένα νέο ρουνικό αλφάβητο το οποίο ισχυριζόταν ότι του αποκαλύφθηκε με επιφοίτηση (το 1902, περίοδο προσωρινής τύφλωσης ύστερα από εγχείρηση καταρράκτη και στα δύο μάτια του). Η καινοτομία του Φον Λιστ ήταν ότι σε κάθε ρούνο απέδιδε και μια συμβολική αξία. Βασιζόμενος στις ιδέες του Φον Λιστ, ο επίσης Βιεννέζος Καρλ Μαρία Βίλιγκουτ, θεωρητικός του ναζιστικού κόμματος επί θεμάτων αποκρυφισμού και ταξίαρχος των Ες Ες στις πιο πρακτικές του στιγμές, προσάρμοσε το κατασκεύασμα στις αντιλήψεις των Ναζί κατασκευάζοντας ένα παραμύθι που θα μπορούσε να είναι ελκυστικό για τους στρατιώτες του Γ΄ Ράιχ. Στο πλαίσιο αυτό, ο ρούνος Αλγκίζ (που ονομαζόταν πλέον «Μαν») συμβόλιζε τη ζωή, ενώ η αντεστραμμένη μορφή του, ο ρούνος Υρ, τον θάνατο. Στα χρόνια του ναζισμού, τα δυο ρουνικά σύμβολα εμφανίζονταν σε νεκρολογίες και ταφόπλακες μπροστά από τις ημερομηνίες γέννησης και θανάτου, αντιστοίχως.

Με αυτή τη συμβολική αξία, έφτασαν ως τις ημέρες μας, χρησιμοποιούμενα αποκλειστικά από νεοναζιστικά κόμματα, όπως ακριβώς η ΧΑ.

[Facebook, 8 Νοεβρίου 2013]